การสอนแบบโครงการ

การสอนแบบโครงการ

         การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนแบบโครงการเป็นการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนภายใต้บรรยากาศที่เป็นมิตร มีอิสระ เสรี ให้เกียรติให้ความสำคัญแก่เด็กในฐานะคนๆหนึ่งที่มีสิทธิเท่าเทียมกันทุกคน สร้างความรู้สึกที่มั่นคง กล้าคิดกล้าแสดง กล้าลงมือทำ ครูเป็นผู้คอยให้การสนับสนุนคอยช่วยเหลือเมื่อเด็กต้องการ ครูจะไม่เป็นผู้ถ่ายทอดความรู้  แต่จะเป็นผู้จัดสภาพแวดล้อมของห้องเรียนและเตรียมวัสดุอุปกรณ์ที่เอื้อให้เด็กได้ลงมือปฏิบัติกิจกรรมในเรื่องราวที่เป็นความสนใจและท้าทายความสามารถของเด็ก  ให้โอกาสเด็กได้ค้นพบและเรียนรู้จากประสบการณ์ตรงกับสิ่งของ เรื่องราว สถานที่ บุคคลและเหตุการณ์ต่างๆภายในชุมชนของเด็ก ตามวิธีการของแต่ละบุคคล  เปิดโอกาสให้เด็กได้ประเมินผลการทำงานของตนเอง ได้เห็นพัฒนาการและความสำเร็จและล้มเหลวของตน ครูเป็นผู้ให้ข้อมูลย้อนกลับในทางบวกและคอยแนะนำช่วยเหลือให้เด็กได้ประสบผลสำเร็จในการทำกิจกรรม   

ลักษณะสำคัญของการสอนแบบโครงการ           

๑.  เป็นรูปแบบการเรียนการสอนที่ใช้ร่วมกับระบบการสอนในหลักสูตรตามปกติ โดยโอกาสที่ครูจะใช้รูปแบบการเรียนการสอนนี้จะเกิดขึ้นภายใต้สภาพการเรียนการสอนตามปกติ เมื่อครูสังเกตเห็นว่าเด็กมีความสนใจในเรื่องหนึ่งเรื่องใดเป็นพิเศษ และต้องการจะศึกษาเรื่องนั้นต่อไป และครูพิจารณาว่าสามารถจัดกิจกรรมเพื่อศึกษาเรื่องนั้นได้และมีแหล่งทรัพยากรเพียงพอในการศึกษาเรื่องนั้น        

          ๒.  จุดเน้นสำคัญของการจัดการเรียนการสอนนี้มุ่งที่ความสนใจของเด็กเป็นหลักเพื่อให้เด็กมีโอกาสได้ศึกษาเรื่องที่ตนสนใจ ในวิธีการของเด็กเอง  ดังนั้นการสอนแบบโครงการไม่มีการวางแผนการสอนอย่างชัดเจนไว้ล่วงหน้า   ครูผู้สอนคอยจะสังเกตจนพบความความสนใจของเด็ก แล้วจึงจะสามารถร่วมกันวางแผนและกำหนดกิจกรรมการเรียนการสอนร่วมกันกับเด็กขึ้นและจัดกิจกรรมการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับความต้องการความสนใจของเด็ก        

๓. แม้ว่าการสอนแบบโครงการจะมุ่งที่ความสนใจของเด็กเป็นรายบุคคล แต่ในการเลือกหัวข้อของโครงการที่จะทำการศึกษานั้น เด็กทั้งกลุ่มจะร่วมกันเลือกหัวข้อของโครงการร่วมกัน ภายใต้กรอบความสนใจของเด็กส่วนใหญ่ในห้องเรียนและภายใต้การพิจารณาของครูว่าหัวข้อดังกล่าวสามารถเลือกเป็นหัวข้อโครงการได้หรือไม่ โดยครูพิจารณาเกณฑ์ในการเลือกหัวข้อของโครงการดังนี้

๑) เป็นหัวข้อที่เด็กทุกคนหรือเด็กส่วนใหญ่ของกลุ่มสนใจ     

๒) มีแหล่งทรัพยากรในท้องถิ่นเพียงพอที่จะจัดกิจกรรมในหัวข้อโครงการนี้ได้

๓) เป็นหัวข้อที่เด็กพอจะมีประสบการณ์อยู่บ้างแล้ว

๔) เป็นหัวข้อที่เด็กสามารถใช้ประสบการณ์ตรงในการค้นหาข้อมูลข้อเท็จจริงได้

๕) เป็นเรื่องที่เป็นจริง สามารถให้เด็กมีประสบการณ์ตรงกับเรื่องนั้นได้

๖) เป็นเรื่องที่เปิดโอกาสให้มีการร่วมมือกันทำงาน

๗) เป็นเรื่องที่เปิดโอกาสให้เด็กได้ลงมือปฏิบัติ สร้างสิ่งของหรือเล่นสมมุติ

๘) เป็นหัวข้อที่มีความสัมพันธ์กับจุดประสงค์ของการเรียนการสอน

๙) เด็กมีโอกาสใช้ทักษะต่างๆในการเรียนรู้ 

๑๐) ผู้ปกครองมีโอกาสเข้าร่วมกิจกรรมตามโครงการ 

๔. การสอนแบบโครงการต้องการครูที่มีคุณลักษณะสำคัญอย่างยิ่งคือต้องเป็นผู้ที่ยอมรับเด็กโดยแท้ เชื่อมั่นว่าเด็กสามารถแสวงหาความรู้ได้ด้วยตัวเด็กเอง โดยครูจะต้องแสดงบทบาทผู้ฟังที่ดีให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ถึงความต้องการความสนใจของเด็กและจัดกิจกรรมตามความสนใจของเด็กอย่างแท้จริง ต้องไม่แสดงบทบาทของผู้ถ่ายทอดความรู้ให้กับเด็ก ไม่เป็นผู้กำหนดกิจกรรมให้เด็กทำตามความคิดของครู    

   

หลักการและแนวคิดสำคัญของการสอนแบบโครงการ         

๑. เด็กศึกษาเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างลุ่มลึกลงไปในรายละเอียดของเรื่องนั้น ด้วยกระบวนการคิดและแก้ปัญหาของเด็กเองจนพบคำตอบที่ต้องการ        

๒. เรื่องที่ศึกษากำหนดโดยเด็กเอง        

๓. ประเด็นที่ศึกษา เกิดจากข้อสงสัยหรือปัญหาของเด็กเอง        

๔. เด็กได้มีประสบการณ์ตรงกับเรื่องที่ศึกษาโดยการสังเกตอย่างใกล้ชิดจากแหล่งความรู้เบื้องต้น        

๕. ระยะเวลาการสอนยาวนานอย่างเพียงพอตามความสนใจของเด็ก        

๖. เด็กได้ประสบทั้งความล้มเหลวและความสำเร็จในการศึกษาตามกระบวนการแก้ปัญหา ของเด็ก        

๗.  ความรู้ใหม่ที่ได้จากกระบวนการศึกษาและการแก้ปัญหาของเด็กเป็นสิ่งที่เด็กใช้กำหนดประเด็นศึกษาขึ้นใหม่ หรือใช้ปฏิบัติกิจกรรมที่เด็กต้องการ        

๘. เด็กได้นำเสนอกระบวนการศึกษา และผลงานต่อคนอื่น        

๙. ครูไม่ใช่ผู้ถ่ายทอดความรู้ หรือกำหนดกิจกรรมให้เด็กทำ แต่เป็นผู้กระตุ้นให้เด็กใช้ภาษาหรือสัญลักษณ์อื่นๆเพื่อจัดระบบความคิด และสนับสนุนให้เด็กใช้ความรู้ทักษะที่มีอยู่คิดแก้ปัญหาด้วยตัวเอง

 วัตถุประสงค์ของการสอนแบบโครงการ

        รูปแบบการเรียนการสอนนี้พัฒนาขึ้นเพื่อ

๑. พัฒนาทักษะการคิดของเด็ก        

๒. พัฒนาทักษะการลงมือปฏิบัติของเด็ก

๓. พัฒนาทักษะการแก้ปัญหาของเด็ก

๔. เสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองของเด็กวัย

  

วิธีการเรียนการสอน

การเรียนการสอนแบบโครงการ เป็นการสอนที่ให้เด็กศึกษาอย่างลุ่มลึกตามความสนใจของนักเรียน โดยแต่ละหัวข้อที่ให้เด็กศึกษาอาจใช้เวลาตั้งแต่ 1 สัปดาห์ขึ้นไป ซึ่งแล้วแต่หัวข้อที่จะศึกษามีความลุ่มลึกมากน้อยเพียงไร กระบวนการจัดการเรียนการสอนมีดังนี้

๑.     เลือกหัวข้อที่จะเรียน โดยให้นักเรียนเลือกตามความต้องการและสนใจในเรื่องที่ศึกษาจากสภาพแวดล้อมและสถานการณ์    จริงที่อยู่รอบตัวเด็ก

๒.      สร้างหัวข้อย่อยที่จะศึกษา โดยทำแผนผังทิศทาง ในขณะเดียวกันครูและเด็กช่วยกันตั้งคำถามที่ต้องการค้นคว้า วิธีการที่จะใช้หาคำตอบ และวิธีการเสนอคำตอบ

๓.      ลงมือทำกิจกรรมตามแผนผังทิศทางที่ได้วางไว้ซึ่งบูรณาการเนื้อหาและกิจกรรมไว้ด้วยกัน

๔.      ปฏิบัติตามระยะเวลาที่กำหนดไว้

๕.      รวบรวมข้อมูลเพื่อประเมินผลความก้าวหน้าของเรื่องที่เรียน

๖.      สรุปและประมวลผล ตัดสินหารูปแบบการนำเสนอผลงาน ซึ่งอาจจะเป็นการวาดภาพระบายสีหรือการแสดงละครบทบาทสมมติ

บทบาทครูในการสอนแบบโครงการ

๑.    ครูประยุกต์ใช้ความรู้ความสามารถทักษะที่มีอยู่ และใช้แรงจูงใจที่มีภายในตัวเด็กเอง

๒.    ครูเป็นผู้แนะนำเด็กในการทำงานตามความต้องการและความสนใจของเด็ก

๓.    ครูให้เด็กเป็นผู้เลือกทำกิจกรรมที่จะเรียน

๔.    ครูเป็นเพียงผู้กระตุ้นให้เด็กพัฒนาในบางจุดที่ยังด้อยอยู่

๕.    ครูเป็นผู้สร้างให้เด็กได้เกิดการเรียนรู้ และมีผลสำเร็จทางการเรียนที่ดี ขณะที่สอนแบบโครงการทั้งครูและเด็กร่วมกันสร้างการเรียนรู้และผลสำเร็จทางการเรียน